Sebze fidelerini yataklara aldınız, yaprakları ısınan hava, bol güneş ve yağmurlar sayesinde büyüyor gelişiyor. Fakat o da ne yapraklar üzerinde galeriler açılmış, galerinin sonunda da bir koza yatıyor! Öncelikle TEBRİKLER eğer bahçesinizi bir şeyler yiyorsa ekosistemin bir parçası oldunuz demektir. Bahçenizin büyüyüp gelişmesi kadar yaprakoyucu sinek gibi canlıların da gelip bahçenizden beslenmesi o kadar doğaldır.
Bu noktada dikkat etmemiz gereken bu böceklerin bitkiyi öldürecek kadar ya da sizin hasat almanızı engelleyecek kadar hasara yol açmamalarıdır.
”Kurda, kuşa, aşa.”
İyi işleyen bir ekosistemde bitki yaprakları ile beslenen canlılar geldiklerinde bu canlılarla beslenen diğer böcekler de gelir ve yaprak zararlısı böcek popülasyonunu dengelerler. Onları da daha büyük böcekler, örümcekler, kuşlar vs yer ve sistem kendi kendine dengeye oturur. Ancak özellikle şehirlerde kurduğumuz bahçelerin tam anlamıyla işleyen ekosistemler olduğunu iddia etmek doğru olmaz. En azından şimdilik, belki 25 sene sonra farklı şeylerden bahsedebiliriz. Bu yüzden bahçelerimize gelen böcekleri takip etmeli ve onlarla ekosisteme yardımcı olarak mücadele etmeliyiz.
Karşımızda kim var?
Yaprak galeri sineği/güvesi, yaprakoyucu sinek ya da leaf miner (Agromyzidae) lavraları yaprakların üst ve alt zarı arasındaki dokular beslenen ve ince tüneller oluşturan birçok farklı türden oluşuyor. (F., Tezcan, S., Tezcan, Doğa Severlerin Börtü Böcek Rehber, İzmir, 2017). Yaprakoyucu sinek dünyada yaklaşık 2500 türü olan küçük bir tür. Ortalama boyları 2-3 mm arası değişmekle beraber, en fazla 6 mm boyuna ulaşabiliyorlar.
Bahçe tasarımlarında yenilebilir bitkiler kullandığımız için karşımıza çıkanın sebze yaprakoyucu sineği (Liriomyza sativae) olma olasılığı yüksek. Bu türün özellikle baklagillere, patlıcangillere ve kabakgillere bir ilgisi var. Genelde yağmurların hala devam ettiği, havaların ısınmaya başladığı Nisan sonu ve Mayıs başı dönemde karşımıza çıkarlar. Yaprakların içine yerleşen lavra hava sıcaklığına bağlı olarak 8 ile 25 gün arasında olgunlaşır ve toprağa düşerek pupa dönemine girer. Lavra aşamasında bitki özsuyu ile beslenen böcek zamanla bitki yaprağının sararmasına ve daha sonra ölümüne yok açar. Dişi bir sinek yüzlerce yumurta üretebilir.
Doğal yollarla mücadele
Lavralar yaprak içinde gizlendikleri için kimyasal mücadelede yaprağa nüfus eden zehirler kullanmak gerekiyor. Kimyasal mücadele ile bitki “zararlılarından” kurtulmak hem bitki üzerinde kalıntılar bırakarak bitki ve insan sağlığına zarar veriyor hem de toprağa geçerek toprak sağlığını bozuyor. O yüzden akıllıca olanı yapıyor ve doğal yollarla mücadele etmeye çalışıyoruz.
Öncelikle sağlıklı ve besleyici bir toprağa sahip olduğumuzdan emin olmalıyız. Toprağın mineraller açısından zengin olması ve yaşayan bir toprak mikrobiyolojisinin varlığı zaten bitkiler güçlü kılacak ve onlara zarar veren böceklere karşı ilk müdahaleyi bitkiler yapacaktır.
Peki biz ne yapabiliriz?
- Lavra ve galeri gördüğümüz yaprakları keserek uzaklaştırmak. Kesilen parçayı kesinlikle toprak üzerinde bırakmayın yada komposta atmayın.
- Neem ( yalancı tespih) ağacı yaprak veya yeşil tohumların hazırlanacak bir solüsyon ile bitkileri sprey uygulanması. Bu solüsyonun kaçırıcı etkisinin yanı sıra, gelişmeyi ve üremeyi durdurucu etkisi olmasını da bekleriz.
- Tuzak (kardeş) bitkilerin sebzelerle beraber dikmek ve yaprakoyucu sineklerin bu sevdikleri bitkileri tercih ederek sebzeleri rahat bırakmalarının ummak. Özellikle haseki küpesi (Aquilegia) ve sirkenotu (kazayağı) tavsiye edilen tuzak bitkiler arasındadır. Ayrıca sebze bahçenizde hodan (Borago officinalis) bitkisine yer vermeniz hem arıları hem de diğer böcekleri çekerek bir tozlayıcı, tuzak bitki olarak yardımcı olur.
- Son olarak yarım litre içme suyuna bir tatlı kaşığı bitkisel yağ ve bir tatlı kaşığı doğada çözünen sıvı bulaşık deterjanından hazırlayacağınız spreyi böceğin görüldüğü yaprakların üst ve alt kısmına uygulayarak lavra evresinden pupa evresine geçmesini engellemeye çalışabilirsiniz. Bura dikkat edilmesi gereken yaprakları yakmamak için spreyi sabah erken ya da akşam geç saatlerde güneşin etkisinin en az olduğu zamanda yapmaktır. Sprey uygulamaları duruma göre 2-3 günde bir tekrar edilebilir.
Doğal mücadele yöntemleri ile ilgili unutmamız gereken deneyerek size ne uygun yöntemi bulmanız gerektiğidir. Hiç bir formül kesin çözüm değildir ve her zaman çalışmaz. Her bahçenin kendine has özellikleri vardır, güzel olan da bahçe ile beraber yaşayarak öğrenmektir.